Charakter to zbiór cech osobowości, które kształtują nasze zachowania, postawy i reakcje na różne sytuacje. Jest częściowo uwarunkowany genetycznie, a częściowo kształtowany przez doświadczenia życiowe. Czy jednak charakter jest stały i niezmienny przez całe życie, czy też ulega zmianom wraz z wiekiem? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ badania naukowe wykazują zarówno podobieństwa, jak i różnice w osobowości ludzi w różnych fazach życia. Oto kilka faktów i mitów o charakterze na starość.
Fakt: Charakter zmienia się wraz z wiekiem, ale nie radykalnie
Badania psychologiczne pokazują, że charakter człowieka nie jest stały i niezmienny przez całe życie, ale ulega pewnym zmianom wraz z wiekiem. Te zmiany są jednak stopniowe i subtelne, a nie nagłe i drastyczne. Zmiany te dotyczą głównie pięciu podstawowych wymiarów osobowości, zwanych Wielką Piątką: otwartości na doświadczenia, sumienności, ekstrawersji, ugodowości i neurotyczności. Badania wykazują, że z wiekiem ludzie stają się:
- mniej otwarci na doświadczenia – czyli mniej ciekawi świata, nowości i zmian. Stają się bardziej konserwatywni, tradycyjni i przywiązani do swoich nawyków i poglądów.
- bardziej sumienni – czyli bardziej odpowiedzialni, pracowici i zorganizowani. Stają się bardziej punktualni, dokładni i skrupulatni.
- mniej ekstrawertyczni – czyli mniej towarzyscy, aktywni i energiczni. Stają się bardziej spokojni, powściągliwi i samotni.
- bardziej ugodowi – czyli bardziej życzliwi, współpracujący i empatyczni. Stają się bardziej tolerancyjni, pomocni i lojalni.
- mniej neurotyczni – czyli mniej napięci, lękliwi i drażliwi. Stają się bardziej stabilni emocjonalnie, opanowani i zadowoleni.
Te zmiany są jednak niewielkie i nie dotyczą wszystkich ludzi w ten sam sposób. Niektórzy ludzie mogą zmieniać się bardziej lub mniej niż inni, a niektórzy mogą nawet pozostać tacy sami lub zmieniać się w przeciwnym kierunku. Zmiany te zależą od wielu czynników indywidualnych i społecznych, takich jak geny, zdrowie, edukacja, zawód, rodzina czy kultura.
Mit: Na starość cechy charakteru wyostrzają się
Powszechnie uważa się, że na starość cechy charakteru wyostrzają się. Nie jesteśmy już wtedy przeciętni na kontinuum nasilenia danej wady lub zalety. Sytuujemy się raczej na którymś z biegunów. Jeśli całe życie byliśmy miłymi ludźmi i zawsze chcieliśmy dobrze dla innych, bardzo możliwe, że na starość będziemy osobami jeszcze życzliwszymi. Jeśli natomiast byliśmy marudnymi narzekaczami i zawsze widzieliśmy wszystko w czarnych barwach, bardzo możliwe, że na starość będziemy jeszcze gorszymi pesymistami.
Jednak badania naukowe nie potwierdzają tego mitu. Wręcz przeciwnie – wykazują one, że na starość cechy charakteru raczej łagodnieją niż wyostrzają się. Ludzie stają się bardziej zrównoważeni, elastyczni i zadowoleni ze swojej osobowości. Nie oznacza to jednak, że ludzie na starość stają się tacy sami. Nadal zachowują swoją indywidualność i różnorodność, ale nie są już tak skrajni i radykalni w swoich cechach.
Fakt: Charakter na starość zależy od wielu czynników
Charakter na starość nie jest jedynie wynikiem procesu starzenia się organizmu, ale także wpływu wielu innych czynników, które mogą go kształtować, wzmacniać lub osłabiać. Niektóre z tych czynników to:
- Zdrowie – zdrowie fizyczne i psychiczne ma duży wpływ na charakter na starość. Choroby, bóle, leki, zaburzenia pamięci czy depresja mogą zmieniać osobowość na gorsze, powodując np. większą drażliwość, lęk, smutek czy apatię. Z drugiej strony, dbanie o zdrowie, aktywność fizyczna, zdrowa dieta czy leczenie mogą poprawiać osobowość na lepsze, powodując np. większą radość, spokój, optymizm czy zainteresowanie życiem.
- Edukacja – edukacja to nie tylko formalny poziom wykształcenia, ale także ogólna wiedza i umiejętności nabyte w ciągu życia. Edukacja ma duży wpływ na charakter na starość, ponieważ wpływa na sposób myślenia, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji czy komunikowania się z innymi. Edukacja może również zapewniać źródło satysfakcji, dumy i poczucia własnej wartości.
- Zawód – zawód to nie tylko sposób zarabiania na życie, ale także forma realizacji własnych pasji, talentów i ambicji. Zawód ma duży wpływ na charakter na starość, ponieważ kształtuje nasze nawyki, postawy i role społeczne. Zawód może również wpływać na nasze poczucie sensu i celu życia.
- Rodzina – rodzina to nie tylko grupa osób spokrewnionych lub związanych małżeńsko, ale także źródło miłości, wsparcia i bezpieczeństwa. Rodzina ma duży wpływ na charakter na starość, ponieważ wpływa na nasze emocje, potrzeby i wartości. Rodzina może również zapewniać nam towarzystwo, poczucie przynależności i akceptacji.
- Kultura – kultura to nie tylko zbiór norm i zwyczajów obowiązujących w danym społeczeństwie lub grupie etnicznej, ale także sposób postrzegania siebie i świata. Kultura ma duży wpływ na charakter na starość, ponieważ wpływa na nasze poglądy, przekonania i postawy. Kultura może również zapewniać nam źródło inspiracji, tradycji i dziedzictwa.
Mit: Charakter na starość jest nie do zmiany
Powszechnie uważa się, że charakter na starość jest nie do zmiany. Uważa się, że ludzie stają się uparci, sztywni i niechętni do zmian. Uważa się również, że ludzie tracą możliwość uczenia się nowych rzeczy i rozwijania się. Uważa się wreszcie, że ludzie są skazani na swoją osobowość i nie mogą jej zmienić.
Jednak badania naukowe nie potwierdzają tego mitu. Wręcz przeciwnie – wykazują one, że charakter na starość jest plastyczny i podatny na zmiany. Ludzie mogą zmieniać swoją osobowość na starość pod wpływem różnych czynników, takich jak nowe doświadczenia, wyzwania, cele czy relacje. Ludzie mogą również świadomie pracować nad swoim charakterem, stosując różne techniki, takie jak terapia, medytacja, afirmacje czy coaching. Ludzie mogą również uczyć się nowych rzeczy i rozwijać swoje zainteresowania i pasje. Ludzie nie są więc skazani na swoją osobowość i nie muszą się z nią godzić, jeśli im nie odpowiada.
