Konflikty są nieodłącznym elementem życia społecznego. Nie zawsze jednak udaje się je rozwiązać w sposób pokojowy i satysfakcjonujący dla wszystkich stron. Często dochodzi do eskalacji napięć, złości, agresji, a nawet przemocy. W takich sytuacjach z pomocą może przyjść mediacja – alternatywna metoda rozwiązywania sporów, która polega na dobrowolnym i poufnym dialogu prowadzonym pod okiem mediatora – osoby trzeciej, bezstronnej i neutralnej.
Czym jest mediacja?
Mediacja to proces, w którym osoba trzecia, zwana mediatorem, pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów i kwestii do dyskusji oraz dojściu do wspólnie akceptowalnego konsensu. Mediator nie narzuca swojego zdania ani nie rozstrzyga sporu, lecz jedynie ułatwia stronom znalezienie własnego rozwiązania, które będzie zgodne z ich potrzebami i oczekiwaniami. Mediacja ma charakter dobrowolny, co oznacza, że strony mogą się do niej zgłosić lub z niej zrezygnować w dowolnym momencie. Mediacja jest również poufna, co oznacza, że wszystko, co zostanie powiedziane lub ustalone podczas mediacji, nie może być ujawnione ani wykorzystane w innych postępowaniach.
Jakie są zalety mediacji?
Mediacja ma wiele zalet w porównaniu z innymi sposobami rozwiązywania sporów, takimi jak sąd, arbitraż czy negocjacje. Oto niektóre z nich:
- Mediacja jest szybka i tania. Mediacja może trwać od kilku godzin do kilku dni, w zależności od złożoności i skali sporu. Koszty mediacji są zwykle znacznie niższe niż koszty sądowe czy arbitrażowe, a często są dzielone pomiędzy strony.
- Mediacja jest elastyczna i kreatywna. Mediacja nie ogranicza się do sztywnych ram prawnych czy formalnych procedur. Strony mają dużą swobodę w wyborze mediatora, sposobu prowadzenia mediacji, kryteriów oceny rozwiązań i treści porozumienia. Mediacja umożliwia uwzględnienie nie tylko aspektów materialnych, ale także emocjonalnych, psychologicznych, społecznych czy etycznych sporu.
- Mediacja jest skuteczna i trwała. Mediacja ma wysoki wskaźnik sukcesu, który wynosi około 70-80%. Ponadto, porozumienia zawarte w mediacji są lepiej przestrzegane niż orzeczenia sądowe czy arbitrażowe, ponieważ są wynikiem własnej woli i zaangażowania stron, a nie przymusu czy nacisku.
- Mediacja jest przyjazna i pokojowa. Mediacja sprzyja budowaniu zaufania, szacunku i współpracy pomiędzy stronami. Mediacja redukuje negatywne emocje, takie jak złość, strach, nienawiść czy zemsta, i zastępuje je pozytywnymi, takimi jak zrozumienie, empatia, akceptacja czy przebaczenie. Mediacja może poprawić relacje pomiędzy stronami i zapobiec dalszym konfliktom.
Jakie są zasady mediacji?
Każda mediacja, niezależnie od rodzaju i skali sporu, powinna kierować się podobnymi zasadami. Podstawowe zasady (standardy) mediacji to:
- Dobrowolność – strony uczestniczą w mediacji z własnej woli i mogą się z niej wycofać w dowolnym momencie.
- Poufność – wszystko, co zostanie powiedziane lub ustalone podczas mediacji, pozostaje tajemnicą i nie może być ujawnione ani wykorzystane w innych postępowaniach.
- Neutralność – mediator jest osobą trzecią, która nie ma żadnego interesu w sporze i nie stronniczy na rzecz żadnej ze stron.
- Bezstronność – mediator traktuje strony równo i sprawiedliwie, nie faworyzuje ani nie dyskryminuje żadnej ze stron.
- Niezależność – mediator nie jest podporządkowany ani związany z żadną ze stron ani z żadną inną instytucją czy organizacją.
- Kompetencja – mediator posiada odpowiednie kwalifikacje, doświadczenie i umiejętności do prowadzenia mediacji.
- Impartialność – mediator nie wyraża swojego zdania ani nie ocenia stron ani ich stanowisk, lecz pomaga im w znalezieniu własnego rozwiązania.
Jakie są zastosowania mediacji?
Mediacja może być stosowana w szerokiej gamie konfliktów, zarówno prywatnych, jak i publicznych. Oto niektóre z nich:
- Mediacja rodzinna – dotyczy konfliktów w obrębie rodziny, takich jak rozwód, separacja, podział majątku, alimenty, opieka nad dziećmi, kontakty z dziadkami, sprawy spadkowe, pokoleniowe, rodzinne itp.
- Mediacja pracownicza – dotyczy konfliktów w miejscu pracy, takich jak mobbing, dyskryminacja, niesprawiedliwe traktowanie, zwolnienie, warunki pracy, wynagrodzenie, relacje z przełożonymi, współpracownikami, klientami itp.
- Mediacja szkolna – dotyczy konfliktów w środowisku szkolnym, takich jak przemoc, agresja, wykluczenie, dyskryminacja, problemy z nauką, zachowaniem, ocenami, relacjami z nauczycielami, kolegami, rodzicami itp.
- Mediacja sąsiedzka – dotyczy konfliktów między sąsiadami, takich jak hałas, śmieci, zwierzęta, granice, parking, remonty, wspólnota mieszkaniowa itp.
- Mediacja gospodarcza – dotyczy konfliktów w sferze biznesu, takich jak umowy, dostawy, płatności, współpraca, konkurencja, spółki, inwestycje, ubezpieczenia, własność intelektualna itp.
- Mediacja karna – dotyczy konfliktów związanych z popełnieniem przestępstwa, w których bierze udział ofiara i sprawca. Mediacja karna ma na celu zadośćuczynienie ofierze, naprawienie szkody, przywrócenie sprawiedliwości i zapobieganie recydywie.
Ile kosztuje mediacja?
Koszty mediacji zależą od tego, czy jest to mediacja sądowa czy prywatna, a także od rodzaju i skali sporu. Ogólnie rzecz biorąc, koszty mediacji składają się z następujących elementów:
- Wynagrodzenie mediatora – jest to opłata, którą strony płacą mediatorowi za jego pracę. Wysokość wynagrodzenia mediatora może być ustalona indywidualnie lub według stawek określonych przez sąd lub organizację mediacyjną. Zwykle wynagrodzenie mediatora jest dzielone po równo pomiędzy strony, chyba że postanowią inaczej.
- Wydatki związane z przeprowadzeniem mediacji – są to koszty, które ponosi mediator lub strony w związku z organizacją i przebiegiem mediacji. Mogą to być np. koszty wynajmu sali, materiałów, podróży, tłumacza, eksperta itp. Zwykle wydatki te są pokrywane przez mediatora, a następnie zwracane mu przez strony.
- Opłaty za przeprowadzenie mediacji – są to opłaty, które strony płacą sądowi lub organizacji mediacyjnej za skorzystanie z ich usług. Wysokość opłat za przeprowadzenie mediacji może być stała lub zależna od wartości sporu, czasu trwania mediacji, liczby stron itp. Zwykle opłaty te są dzielone po równo pomiędzy strony, chyba że postanowią inaczej.
Koszty mediacji sądowej są zwykle niższe niż koszty mediacji prywatnej, ponieważ sąd lub organizacja mediacyjna może częściowo lub całkowicie je dofinansować. Ponadto, strony mogą ubiegać się o zwolnienie z opłat sądowych lub o pomoc prawną, jeśli spełniają określone kryteria dochodowe. Koszty mediacji prywatnej zależą od umowy pomiędzy stronami i mediatorem, a także od rynkowych stawek mediatorów i organizacji mediacyjnych.
Przykładowo, według danych z 2019 roku, średni koszt mediacji sądowej w sprawach cywilnych wynosił około 500 zł, a w sprawach rodzinnych około 700 zł. Natomiast średni koszt mediacji prywatnej w sprawach cywilnych wynosił około 1500 zł, a w sprawach rodzinnych około 2000 zł. Oczywiście, koszty te mogą się różnić w zależności od konkretnego przypadku i warunków rynkowych.
