Prześwietlenie, czyli badanie RTG, jest jednym z najczęściej stosowanych badań obrazowych w medycynie. Pozwala ono na uzyskanie dwuwymiarowego obrazu wnętrza ciała, dzięki czemu można zdiagnozować wiele chorób i urazów. Jednak prześwietlenie wiąże się również z narażeniem na promieniowanie rentgenowskie, które jest jednym z rodzajów promieniowania elektromagnetycznego. Czy promieniowanie to jest szkodliwe dla zdrowia? Czy należy unikać prześwietleń lub ograniczać ich liczbę? Oto kilka faktów i mitów na temat promieniowania rentgenowskiego i jego wpływu na organizm.
Fakt: Promieniowanie rentgenowskie może uszkadzać DNA komórek
Promieniowanie rentgenowskie ma zdolność przenikania przez różne tkanki ciała i oddziaływania z atomami, z których są one zbudowane. W wyniku tego dochodzi do jonizacji, czyli oderwania elektronów od atomów, co prowadzi do powstania wolnych rodników. Wolne rodniki są bardzo reaktywnymi cząsteczkami, które mogą uszkadzać DNA komórek, powodując mutacje lub apoptozę (programowaną śmierć komórkową). Uszkodzenie DNA może mieć różne konsekwencje, takie jak zaburzenia funkcjonowania komórek, rozwój nowotworów, zmiany w układzie odpornościowym czy zaburzenia płodności.
Mit: Każde prześwietlenie jest niebezpieczne i zwiększa ryzyko raka
Promieniowanie rentgenowskie jest szkodliwe dla zdrowia, ale nie każde prześwietlenie jest niebezpieczne i zwiększa ryzyko raka. Ważne jest, aby rozróżnić dawkę promieniowania otrzymaną podczas jednego badania od dawki skumulowanej, czyli ilości promieniowania przyjętej w ciągu całego życia. Dawka promieniowania zależy od rodzaju badania, częstotliwości jego wykonywania, wieku pacjenta i innych czynników. Przyjmuje się, że bezpieczna dawka skumulowana dla człowieka wynosi około 100 mSv (milisivert), co odpowiada około 1000 prześwietleń klatki piersiowej lub 50 tomografii komputerowych. Większość badań RTG daje znacznie niższe dawki promieniowania, np. prześwietlenie klatki piersiowej daje około 0,1 mSv, a prześwietlenie kończyny około 0,01 mSv. Oznacza to, że pojedyncze badanie RTG ma niewielki wpływ na ryzyko raka i nie powinno być unikane ze względu na obawy przed promieniowaniem. Jednak należy pamiętać, że ryzyko to rośnie wraz z liczbą wykonywanych badań i sumuje się z innymi źródłami promieniowania, takimi jak promieniowanie kosmiczne czy naturalne.
Fakt: Prześwietlenie jest przeciwwskazane w ciąży
Prześwietlenie jest przeciwwskazane w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, kiedy rozwijają się najważniejsze narządy i układy płodu. Promieniowanie rentgenowskie może przenikać przez ciało matki i docierać do płodu, powodując uszkodzenie jego DNA i zaburzenie jego rozwoju. Może to skutkować wadami wrodzonymi, poronieniem, obniżeniem masy urodzeniowej, opóźnieniem wzrostu czy zwiększeniem ryzyka raka w późniejszym życiu . Dlatego kobiety w ciąży powinny unikać prześwietleń lub informować lekarza o swoim stanie, aby zastosować specjalne środki ostrożności, takie jak osłanianie brzucha fartuchem ołowianym lub wybieranie innych metod diagnostycznych, np. ultrasonografii czy rezonansu magnetycznego.
Mit: Prześwietlenie jest niezbędne do diagnozy wielu chorób
Prześwietlenie jest jedną z najstarszych i najprostszych metod diagnostycznych, która pozwala na uzyskanie obrazu wnętrza ciała. Jednak nie jest to jedyna ani najlepsza metoda do diagnozy wielu chorób. W niektórych przypadkach prześwietlenie może być niewystarczające, niejednoznaczne lub nawet mylące. Dlatego często konieczne jest wykonanie innych badań obrazowych, które są dokładniejsze, bardziej szczegółowe lub mniej inwazyjne. Do takich badań należą np. ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, scyntygrafia czy endoskopia. Oczywiście wybór metody diagnostycznej zależy od rodzaju choroby, stanu pacjenta i dostępności sprzętu. Nie należy więc domagać się prześwietlenia bez konsultacji z lekarzem ani odrzucać innych propozycji badań.
