Legionelloza to nazwa zbiorcza dla chorób układu oddechowego, które są spowodowane przez bakterie z rodzaju Legionella. Bakterie te żyją w środowisku wodnym i mogą przenosić się do ludzi poprzez wdychanie zakażonego aerozolu lub mikroaspirację wody. Legionelloza może mieć różny przebieg, od łagodnej gorączki Pontiac do ciężkiego zapalenia płuc, zwanego chorobą legionistów. Jak rozpoznać objawy legionellozy, jak się przed nią chronić i jak ją leczyć?
Co to jest legionelloza i jak się ją zarazić?
Legionelloza jest chorobą zakaźną, która została po raz pierwszy opisana w 1976 roku, kiedy to doszło do masowego zachorowania na zapalenie płuc wśród uczestników zjazdu weteranów wojennych w Filadelfii. Stąd nazwa – Choroba Legionistów. Źródłem zakażenia okazała się być instalacja klimatyzacyjna hotelu, w której rozwijały się bakterie Legionella pneumophila. Od tego czasu odkryto ponad 50 gatunków bakterii Legionella, które mogą wywoływać legionellozę u ludzi.
Bakterie Legionella występują na całym świecie i są szeroko rozpowszechnione w środowisku, a ich rezerwuarem jest woda i mokra gleba. Bakterie te mogą przeżywać i rozmnażać się w temperaturze od 20 do 50 stopni Celsjusza, a szczególnie sprzyja im temperatura około 35 stopni Celsjusza. Bakterie te mogą być obecne w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych, takich jak strumienie, stawy, jeziora, baseny, jacuzzi, fontanny, systemy nawadniające, instalacje klimatyzacyjne, systemy grzewcze i chłodzące, prysznice, baterie, nebulizatory czy urządzenia medyczne.
Do zakażenia bakteriami Legionella dochodzi drogą inhalacji zakażonego aerozolu lub przez mikroaspirację wody. Aerozol to drobne kropelki wody zawieszone w powietrzu, które mogą powstawać podczas korzystania z prysznica, klimatyzatora czy basenu. Mikroaspiracja to nieświadome połykanie niewielkiej ilości wody podczas picia czy mycia zębów. Choroba nie przenosi się poprzez picie skażonej wody ani z człowieka na człowieka.
Jakie są objawy i powikłania legionellozy?
Legionelloza może mieć dwa główne oblicza: gorączkę Pontiac i chorobę legionistów. Gorączka Pontiac to łagodna postać legionellozy, która objawia się grypopodobnymi symptomami, takimi jak gorączka, dreszcze, ból głowy, ból mięśni i osłabienie. Objawy te pojawiają się po 5-66 godzinach od ekspozycji na bakterie i ustępują samoistnie po kilku dniach bez leczenia.
Choroba legionistów to ciężka postać legionellozy, która objawia się zapaleniem płuc. Objawy te pojawiają się po 2-10 dniach od ekspozycji na bakterie i mogą obejmować wysoką gorączkę (powyżej 39 stopni Celsjusza), suchy kaszel, duszność, ból klatki piersiowej, biegunkę, nudności, wymioty i zaburzenia świadomości. Choroba legionistów wymaga natychmiastowej hospitalizacji i leczenia antybiotykami. Jeśli nie jest leczona odpowiednio i szybko, może prowadzić do powikłań, takich jak niewydolność oddechowa, niewydolność nerek, wstrząs septyczny czy śmierć. Śmiertelność z powodu choroby legionistów wynosi około 10-15%.
Jak diagnozuje się i leczy legionellozę?
Diagnoza legionellozy opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym, badaniach laboratoryjnych i obrazowych. Wywiad lekarski ma na celu ustalić, czy pacjent miał kontakt z potencjalnym źródłem zakażenia bakteriami Legionella, np. czy korzystał z klimatyzacji, basenu czy prysznica. Badanie fizykalne ma na celu ocenić stan ogólny pacjenta i jego układu oddechowego. Badania laboratoryjne mają na celu wykryć obecność bakterii Legionella lub przeciwciał przeciwko nim we krwi, moczu lub plwocinie pacjenta. Badania obrazowe, takie jak rentgen klatki piersiowej lub tomografia komputerowa, mają na celu ocenić stopień uszkodzenia płuc.
Leczenie legionellozy polega na podawaniu antybiotyków, które są skuteczne przeciwko bakteriom Legionella. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są makrolidy (np. azytromycyna) lub fluorochinolony (np. lewofloksacyna). Leczenie trwa zazwyczaj od 7 do 14 dni i powinno być rozpoczęte jak najszybciej po postawieniu diagnozy. W ciężkich przypadkach pacjent może wymagać dodatkowego wsparcia, takiego jak tlenoterapia, wentylacja mechaniczna czy dializa.
Jak zapobiegać legionellozie?
Zapobieganie legionellozie polega głównie na zapewnieniu odpowiedniej jakości wody i powietrza w miejscach, gdzie mogą występować bakterie Legionella. Oto kilka zasad, których należy przestrzegać:
- Regularnie czyścić i dezynfekować instalacje wodne i urządzenia klimatyzacyjne, zwłaszcza filtry, dysze i zbiorniki.
- Utrzymywać temperaturę wody w sieci ciepłej powyżej 55 stopni Celsjusza i w sieci zimnej poniżej 20 stopni Celsjusza.
- Unikać stagnacji wody w rurach i zbiornikach poprzez częste spuszczanie i wymianę wody.
- Unikać tworzenia aerozolu poprzez ograniczenie ciśnienia i prędkości przepływu wody.
- Unikać kontaktu z podejrzanymi źródłami zakażenia, takimi jak nieczyste baseny, jacuzzi czy fontanny.
- Zgłaszać do odpowiednich służb sanepidu lub inspekcji sanitarnej wszelkie przypadki zachorowania na legionellozę lub podejrzenia o skażenie bakteriami Legionella.
