Lato to czas, kiedy chętnie korzystamy z słońca i opalamy się na plaży, w ogrodzie lub na balkonie. Słońce ma wiele korzyści dla naszego zdrowia i samopoczucia, ale może być też niebezpieczne, jeśli nie stosujemy odpowiedniej ochrony. Zbyt długa i intensywna ekspozycja na promieniowanie UV może bowiem spowodować oparzenia słoneczne, czyli uszkodzenie skóry o różnym stopniu nasilenia.
Oparzenia słoneczne objawiają się zaczerwienieniem, pieczeniem, bólem i obrzękiem skóry. W cięższych przypadkach mogą pojawić się pęcherze, gorączka, nudności lub dreszcze. Oparzenia słoneczne nie tylko psują nam humor i wygląd, ale także zwiększają ryzyko przedwczesnego starzenia się skóry i nowotworów skóry.
Jak więc uniknąć oparzeń słonecznych i jak sobie z nimi radzić? W tym artykule przedstawiamy kilka praktycznych porad na temat profilaktyki i leczenia oparzeń słonecznych.
Jak powstają oparzenia słoneczne?
Oparzenia słoneczne powstają wtedy, gdy ilość promieniowania UV docierającego do skóry przekracza zdolności ochronne znajdującego się w niej pigmentu – melaniny. Melanina jest produkowana przez komórki naskórka zwane melanocytami i ma za zadanie chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Melanina nadaje skórze kolor i sprawia, że staje się ona opalona.
Jednak melanina nie jest w stanie zneutralizować całego promieniowania UV, zwłaszcza jeśli jest ono zbyt silne lub długotrwałe. W takim przypadku dochodzi do uszkodzenia komórek skóry i reakcji zapalnej, która objawia się rumieniem i obrzękiem. Oparzenie słoneczne jest więc rodzajem poparzenia termicznego wywołanego przez promieniowanie UV.
Promieniowanie UV dzieli się na trzy rodzaje: UVA, UVB i UVC. UVA stanowi około 95% promieniowania docierającego do Ziemi i przenika przez chmury i szyby. UVA powoduje starzenie się skóry, zmiany pigmentacyjne i nowotwory skóry. UVB stanowi około 5% promieniowania docierającego do Ziemi i jest częściowo pochłaniane przez warstwę ozonową. UVB powoduje opalenie i oparzenia skóry oraz nowotwory skóry. UVC jest najbardziej szkodliwym rodzajem promieniowania, ale jest całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową i nie dociera do Ziemi.
Jak rozpoznać stopień oparzenia słonecznego?
Oparzenie słoneczne można podzielić na trzy stopnie w zależności od głębokości uszkodzenia skóry:
- Oparzenie I stopnia obejmuje tylko zewnętrzną warstwę skóry (naskórek) i objawia się zaczerwienieniem, pieczeniem, bólem i wrażliwością na dotyk. Jest to najczęstszy i najłagodniejszy rodzaj oparzenia słonecznego, który ustępuje po kilku dniach.
- Oparzenie II stopnia obejmuje zewnętrzną i wewnętrzną warstwę skóry (naskórek i skórę właściwą) i objawia się zaczerwienieniem, pieczeniem, bólem, obrzękiem i pęcherzami. Jest to poważniejszy rodzaj oparzenia słonecznego, który wymaga leczenia i może pozostawiać blizny. Może być także powikłany przez infekcje bakteryjne lub grzybicze.
- Oparzenie III stopnia obejmuje wszystkie warstwy skóry (naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną) i objawia się martwicą skóry, brakiem czucia i bladością. Jest to najcięższy i najrzadszy rodzaj oparzenia słonecznego, który wymaga hospitalizacji i leczenia chirurgicznego. Może być także powikłany przez wstrząs, odwodnienie lub niewydolność wielonarządową.
Jak udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniu słonecznym?
Jeśli dojdzie do oparzenia słonecznego, należy podjąć następujące kroki:
- Opuścić miejsce ekspozycji na słońce i przenieść się do cienia lub pomieszczenia z klimatyzacją.
- Schłodzić oparzoną skórę za pomocą zimnej wody, lodu lub chłodnych okładów. Nie należy używać lodu bezpośrednio na skórze, gdyż może to spowodować dodatkowe uszkodzenie. Nie należy także używać masła, oleju, alkoholu lub innych tłustych substancji, gdyż mogą one utrudniać oddychanie skóry i sprzyjać infekcjom.
- Nałożyć na oparzoną skórę krem lub maść z pantenolem, alantoiną lub aloesem, które mają działanie nawilżające, łagodzące i regenerujące. Nie należy przekłuwać ani zrywać pęcherzy, gdyż może to spowodować infekcję lub bliznowacenie.
- Wypić dużo płynów, aby zapobiec odwodnieniu i uzupełnić utracone elektrolity. Można pić wodę mineralną, napoje izotoniczne lub herbaty ziołowe. Należy unikać alkoholu i kofeiny, gdyż mają one działanie moczopędne i odwadniające.
- Wziąć lek przeciwbólowy i przeciwzapalny, np. ibuprofen lub paracetamol, aby złagodzić ból i obrzęk. Nie należy stosować aspiryny u dzieci poniżej 16 roku życia, gdyż może to spowodować zespół Reye’a – rzadkie, ale groźne powikłanie polegające na uszkodzeniu wątroby i mózgu.
- Zastosować krem lub spray z filtrem przeciwsłonecznym o wysokim współczynniku ochrony (SPF), aby chronić oparzoną skórę przed dalszym uszkodzeniem. Należy unikać bezpośredniego kontaktu ze słońcem do czasu całkowitego wygojenia oparzenia.
Jak leczyć oparzenie słoneczne?
Oparzenie słoneczne I stopnia można leczyć samodzielnie w domu, stosując się do wyżej wymienionych zasad pierwszej pomocy. Oparzenie powinno się zagoić w ciągu kilku dni. Jeśli jednak występują następujące objawy, należy skonsultować się z lekarzem:
- silny ból lub pieczenie nie ustępujące po 48 godzinach;
- duże pęcherze pokrywające więcej niż 20% powierzchni ciała;
- gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza;
- dreszcze, nudności, wymioty, biegunka lub bóle głowy;
- oznaki infekcji, takie jak zaczerwienienie, obrzęk, ropny wysięk lub nieprzyjemny zapach.
Oparzenie słoneczne II i III stopnia wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej i leczenia szpitalnego. Lekarz może zastosować następujące metody leczenia:
- oczyszczenie i opatrywanie oparzonej skóry;
- podawanie płynów dożylnie lub doustnie;
- podawanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych lub przeciwgrzybiczych;
- przeszczepianie skóry w przypadku oparzeń III stopnia.
Jak zapobiegać oparzeniom słonecznym?
Oparzeniom słonecznym można zapobiegać, stosując się do następujących zasad:
- Unikać ekspozycji na słońce w godzinach największego nasłonecznienia, tj. między 10 a 16.
- Nosić odpowiednią odzież ochronną, taką jak kapelusz, okulary przeciwsłoneczne, koszulka z długim rękawem i spodnie.
- Stosować krem lub spray z filtrem przeciwsłonecznym o wysokim współczynniku ochrony (SPF), co najmniej 15. Należy nakładać go na skórę co najmniej 20 minut przed wyjściem na słońce i powtarzać aplikację co 2 godziny lub częściej w przypadku pocenia się lub kąpieli.
- Unikać opalania się w solarium lub stosowania lamp UV, gdyż mają one podobne działanie jak promieniowanie słoneczne i mogą powodować oparzenia i nowotwory skóry.
- Unikać stosowania substancji fotouczulających, takich jak niektóre leki, kosmetyki, zioła czy słodziki, które mogą nasilać reakcję skóry na promieniowanie UV.
- Zwracać uwagę na swój fototyp skóry, czyli zdolność do opalania się i palenia się. Im jaśniejsza jest skóra, tym większa jest podatność na oparzenia słoneczne i nowotwory skóry.
