Gastroskopia to badanie endoskopowe, które pozwala na oglądanie śluzówki przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą specjalnego urządzenia zwane endoskopem. Gastroskopia jest nie tylko metodą diagnostyczną, ale także terapeutyczną, ponieważ umożliwia leczenie niektórych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wiele osób obawia się tego badania, ponieważ wiąże się ono z dyskomfortem, bólem, lękiem i odruchem wymiotnym. Dlatego często pojawia się pytanie, czy lepiej poddać się gastroskopii w znieczuleniu ogólnym, czyli pod narkozą, czy bez znieczulenia. W tym artykule przedstawimy zalety i wady obu opcji, a także podpowiemy, jak się przygotować do gastroskopii i co może ona wykryć.

Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym – kiedy i dla kogo?

Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym polega na podaniu pacjentowi środków, które wywołują stan nieprzytomności i brak odczuwania bólu podczas badania. Znieczulenie ogólne jest podawane przez anestezjologa, który monitoruje parametry życiowe pacjenta i zapewnia jego bezpieczeństwo. Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym trwa zwykle nieco dłużej niż bez znieczulenia, ponieważ wymaga czasu na wprowadzenie i wybudzenie pacjenta z narkozy.

Zalety gastroskopii w znieczuleniu ogólnym to:

• Brak bólu, dyskomfortu, lęku i odruchu wymiotnego podczas badania, co zwiększa komfort i akceptację pacjenta.
• Brak współpracy pacjenta podczas badania, co ułatwia lekarzowi wprowadzenie endoskopu, oglądanie śluzówki, pobieranie próbek tkanek i wykonywanie zabiegów.
• Możliwość wykonania badania u pacjentów, którzy nie mogą lub nie chcą poddać się gastroskopii bez znieczulenia, np. z powodu silnego lęku, fobii, zaburzeń psychicznych, niepełnosprawności intelektualnej, niezdolności do połykania, zwężenia przełyku, krwawienia, niedrożności, perforacji lub innych powikłań.

Wady gastroskopii w znieczuleniu ogólnym to:

• Większe ryzyko powikłań związanych z podaniem środków znieczulających, takich jak reakcje alergiczne, zaburzenia oddychania, krążenia, rytmu serca, ciśnienia krwi, temperatury ciała, świadomości, pamięci czy funkcji poznawczych.
• Konieczność wykonania dodatkowych badań przed badaniem, takich jak badanie krwi, EKG, RTG klatki piersiowej, spirometria, aby ocenić stan zdrowia i przygotowanie pacjenta do znieczulenia ogólnego.
• Konieczność pozostania w szpitalu lub przychodni przez kilka godzin po badaniu, aż do ustąpienia działania środków znieczulających i odzyskania pełnej sprawności. Pacjent nie może prowadzić pojazdów, obsługiwać maszyn, podejmować ważnych decyzji czy podpisywać dokumentów przez co najmniej 24 godziny po badaniu.
• Wyższy koszt badania, ponieważ wymaga ono udziału anestezjologa, pielęgniarki, sprzętu i leków znieczulających.

Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym jest zalecana dla pacjentów, którzy mają silny lęk, fobię, zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność intelektualną, niezdolność do połykania, zwężenie przełyku, krwawienie, niedrożność, perforację lub inne powikłania, które uniemożliwiają lub utrudniają wykonanie badania bez znieczulenia. Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym jest również zalecana dla pacjentów, którzy mają wskazania do wykonania skomplikowanych lub długotrwałych zabiegów endoskopowych, takich jak usunięcie dużych polipów, poszerzanie zwężeń, zamykanie wrzodów, zatrzymywanie krwawień czy usuwanie ciał obcych. Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym jest również opcją dla pacjentów, którzy nie chcą lub nie mogą poddać się gastroskopii bez znieczulenia z innych powodów.

Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego – kiedy i dla kogo?

Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego polega na podaniu pacjentowi środków, które zmniejszają ból, dyskomfort, lęk i odruch wymiotny podczas badania, ale nie wywołują stanu nieprzytomności. Środki te mogą być podawane w postaci sprayu do gardła, tabletki, zastrzyku lub kroplówki. Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego jest wykonywana przez lekarza endoskopistę, który wprowadza endoskop przez usta lub nos do przełyku, żołądka i dwunastnicy, oglądając na monitorze stan śluzówki, pobierając próbki tkanek, wykonując zabiegi lub usuwając ciała obce. Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego trwa zwykle od 10 do 15 minut, w zależności od celu i zakresu badania.

Zalety gastroskopii bez znieczulenia ogólnego to:

• Mniejsze ryzyko powikłań związanych z podaniem środków znieczulających, takich jak reakcje alergiczne, zaburzenia oddychania, krążenia, rytmu serca, ciśnienia krwi, temperatury ciała, świadomości, pamięci czy funkcji poznawczych.
• Brak konieczności wykonania dodatkowych badań przed badaniem, takich jak badanie krwi, EKG, RTG klatki piersiowej, spirometria, aby ocenić stan zdrowia i przygotowanie pacjenta do znieczulenia ogólnego.
• Krótszy czas trwania badania i szybszy powrót do pełnej sprawności po badaniu. Pacjent może opuścić szpital lub przychodnię zaraz po badaniu lub po krótkiej obserwacji. Pacjent może prowadzić pojazdy, obsługiwać maszyn, podejmować ważne decyzje czy podpisywać dokumenty po badaniu, o ile nie otrzymał środków uspokajających.
• Niższy koszt badania, ponieważ nie wymaga ono udziału anestezjologa, pielęgniarki, sprzętu i leków znieczulających.

Wady gastroskopii bez znieczulenia ogólnego to:

• Większy ból, dyskomfort, lęk i odruch wymiotny podczas badania, co może zmniejszać komfort i akceptację pacjenta.
• Konieczność współpracy pacjenta podczas badania, co może utrudniać lekarzowi wprowadzenie endoskopu, oglądanie śluzówki, pobieranie próbek tkanek i wykonywanie zabiegów. Pacjent musi być w stanie połykać endoskop, oddychać przez nos, nie kaszleć, nie wymiotować i nie poruszać się podczas badania.
• Niemożliwość wykonania badania u pacjentów, którzy nie mogą lub nie chcą współpracować podczas badania, np. z powodu silnego lęku, fobii, zaburzeń psychicznych, niepełnosprawności intelektualnej, niezdolności do połykania, zwężenia przełyku, krwawienia, niedrożności, perforacji lub innych powikłań, które wymagają znieczulenia ogólnego. Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego jest również niewskazana dla pacjentów, którzy mają przeciwwskazania do podania środków znieczulających lub uspokajających, takich jak alergia, ciąża, karmienie piersią, choroby serca, płuc, wątroby, nerek czy układu nerwowego.
• Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego jest zalecana dla pacjentów, którzy nie mają silnego lęku, fobii, zaburzeń psychicznych, niepełnosprawności intelektualnej, niezdolności do połykania, zwężenia przełyku, krwawienia, niedrożności, perforacji lub innych powikłań, które uniemożliwiają lub utrudniają wykonanie badania w znieczuleniu ogólnym. Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego jest również zalecana dla pacjentów, którzy mają wskazania do wykonania prostych lub krótkotrwałych zabiegów endoskopowych, takich jak pobranie próbki tkanek, usunięcie małych polipów, zamykanie małych wrzodów, zatrzymanie małych krwawień czy usuwanie małych ciał obcych. Gastroskopia bez znieczulenia ogólnego jest również opcją dla pacjentów, którzy chcą lub mogą poddać się gastroskopii w znieczuleniu miejscowym z innych powodów.

Zawał serca to nagłe i groźne dla życia zdarzenie, które może dotknąć każdego. Co roku w Polsce z powodu zawału umiera około 15 tysięcy osób. Czy można temu zapobiec? Czy istnieją sposoby, aby przewidzieć ryzyko zawału i podjąć odpowiednie środki zapobiegawcze? Jakie są najnowsze odkrycia i technologie w dziedzinie diagnozy i profilaktyki zawału? Odpowiadamy na te i inne pytania w naszym artykule.

Co to jest zawał serca i jakie są jego przyczyny i objawy?

Zawał serca to sytuacja, w której dochodzi do niedokrwienia i obumarcia części mięśnia sercowego, spowodowanego zablokowaniem lub zwężeniem tętnicy wieńcowej, która dostarcza krew do serca. Przyczyną zawału jest najczęściej miażdżyca, czyli odkładanie się cholesterolu i innych substancji na ścianach naczyń krwionośnych, co prowadzi do ich twardnienia i zwężenia. Miażdżyca może być spowodowana lub nasilona przez czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu, nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, stres, brak aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta, predyspozycje genetyczne czy wiek. Zawał serca może być również wywołany przez inne przyczyny, takie jak skrzep krwi, skurcz tętnicy, uraz, infekcja, zapalenie, nadużycie alkoholu lub narkotyków czy niektóre leki.

Objawy zawału serca mogą być różne u różnych osób i zależeć od lokalizacji i rozległości uszkodzenia mięśnia sercowego. Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem zawału jest silny, długo utrzymujący się i promieniujący ból w klatce piersiowej, który może być odczuwany jako ucisk, ściskanie, pieczenie, kłucie lub dławienie. Ból może się nasilać przy wysiłku, stresie lub zmianie pozycji, a może też promieniować do szyi, ramion, pleców, żołądka lub szczęki. Inne objawy zawału serca mogą obejmować duszność, nudności, wymioty, potliwość, bladość, osłabienie, zawroty głowy, utratę przytomności, niepokój, lęk, panikę czy zaprzeczenie. Niektóre osoby mogą nie odczuwać bólu lub innych objawów, co nazywa się zawałem bezobjawowym lub cichym. Objawy zawału serca mogą się pojawiać nagle lub stopniowo, a ich czas trwania może wynosić od kilku minut do kilku godzin.

Jak ocenić ryzyko zawału serca i jak je zmniejszyć?

Ryzyko zawału serca można ocenić za pomocą różnych metod i narzędzi, które biorą pod uwagę wiele czynników, takich jak wiek, płeć, masa ciała, ciśnienie krwi, poziom cholesterolu, palenie tytoniu, aktywność fizyczna, historia rodziny, choroby współistniejące czy leki. Jednym z najpopularniejszych i najprostszych narzędzi jest kalkulator ryzyka sercowo-naczyniowego, który po wpisaniu podstawowych danych oblicza prawdopodobieństwo wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu w ciągu najbliższych 10 lat. Przykładem takiego kalkulatora jest [SCORE], który jest dostępny online lub w formie aplikacji mobilnej. Inne metody oceny ryzyka zawału serca to np. badanie EKG, echokardiografia, test wysiłkowy, scyntygrafia, angiografia czy tomografia.

Ryzyko zawału serca można zmniejszyć, stosując się do kilku prostych zasad, takich jak:

• Zdrowa dieta – spożywanie zrównoważonej, urozmaiconej i bogatej w składniki odżywcze żywności, która zapewni odpowiednią ilość kalorii, białka, węglowodanów, tłuszczów, witamin, minerałów i błonnika. Unikanie nadmiaru soli, cukru, tłuszczu, alkoholu i innych szkodliwych substancji. Jedzenie regularnie, małymi porcjami, wolno i dokładnie przeżuwając. Picie dużo wody i soków owocowych. Słuchanie sygnałów głodu i sytości, a nie emocji czy zachcianek.
• Odpowiednia aktywność fizyczna – uprawianie umiarkowanego ruchu, dostosowanego do stanu zdrowia, wieku i kondycji. Wybieranie takich form ćwiczeń, które poprawiają krążenie, oddech, wytrzymałość, siłę, gibkość i koordynację, takich jak spacer, joga, pływanie, rower, gimnastyka. Unikanie wysiłku, który powoduje zadyszkę, ból, zawroty głowy, nudności, skurcze czy krwawienie. Konsultowanie się z lekarzem przed rozpoczęciem lub zmianą planu treningowego.
• Zdrowy styl życia – unikanie palenia tytoniu, nadużywania alkoholu, narkotyków czy leków, które mogą uszkadzać serce i naczynia krwionośne. Ograniczanie stresu, napięcia, negatywnych emocji, które mogą podnosić ciśnienie krwi i wywoływać zaburzenia rytmu serca. Dbanie o dobry sen, relaks, hobby, które mogą poprawiać nastrój i samopoczucie. Utrzymywanie kontaktów społecznych, rodzinnych, przyjacielskich, które mogą zapewniać wsparcie i poczucie bezpieczeństwa.
• Leczenie chorób i zaburzeń – diagnozowanie i leczenie wszelkich schorzeń, które mogą wpływać na ryzyko zawału serca, takich jak nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, miażdżyca, choroba wieńcowa, arytmia, niewydolność serca czy inne. Stosowanie się do zaleceń lekarskich dotyczących diety, leków, badań i kontroli. Informowanie lekarza o wszelkich niepokojących objawach lub zmianach.

Jak przewidzieć zawał serca za pomocą prostego badania oka?

Jedną z nowych i obiecujących metod przewidywania zawału serca jest badanie oka, które polega na pomiarze grubości tętnicy środkowej siatkówki (CRAE) za pomocą specjalnego urządzenia, które nazywa się tomografem optycznej koherentnej (OCT). Tętnica środkowa siatkówki jest jedną z najmniejszych tętnic w organizmie i jest uważana za lusterko stanu naczyń krwionośnych w całym ciele. Badanie oka pozwala na ocenę, czy tętnica jest zwężona lub zatkana przez cholesterol lub inne substancje, co może być wczesnym ostrzeżeniem przed zawałem serca. Badanie oka jest proste, szybkie i bezbolesne, a jego wyniki są dostępne od razu. Badanie oka może być wykonane przez lekarza okulistę, kardiologa lub innego specjalistę, który ma dostęp do odpowiedniego sprzętu. Badanie oka jest zalecane dla osób, które mają czynniki ryzyka zawału serca, takie jak palenie tytoniu, nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, choroba wieńcowa, historia rodziny czy wiek. Badanie oka może pomóc w wczesnym wykrywaniu i zapobieganiu zawału serca, a także w monitorowaniu skuteczności leczenia i zmiany stylu życia.

Jakie są inne metody i urządzenia do wczesnego wykrywania zawału serca?

Badanie oka nie jest jedyną metodą do wczesnego wykrywania zawału serca. Istnieją też inne metody i urządzenia, które mogą pomóc w diagnozie i profilaktyce zawału serca, takie jak:

• Test troponiny – to badanie krwi, które mierzy poziom białka zwanej troponiną, która jest uwalniana do krwiobiegu, gdy mięsień sercowy jest uszkodzony. Wysoki poziom troponiny może świadczyć o zawał serca lub innym uszkodzeniu serca. Test troponiny jest wykonywany w szpitalu lub w przychodni, zwykle w połączeniu z innymi badaniami, takimi jak EKG, echokardiografia czy angiografia. Test troponiny jest zalecany dla osób, które mają objawy zawału serca lub podejrzenie zawału serca.
• EKG przenośne – to urządzenie, które rejestruje aktywność elektryczną serca za pomocą elektrod przymocowanych do skóry. EKG przenośne pozwala na monitorowanie pracy serca w domu, w pracy, w podróży czy w czasie aktywności fizycznej. EKG przenośne może wykryć nieprawidłowości w rytmie serca, które mogą być oznaką zawału serca lub innego zagrożenia dla serca. EKG przenośne jest zalecane dla osób, które mają chorobę wieńcową, arytmie, niewydolność serca, implanty serca, historię zawału serca lub udaru mózgu, lub są narażone na wysokie ryzyko zawału serca.
• Smartwatche i opaski – to urządzenia, które nosi się na nadgarstku lub ramieniu, a które mierzą i analizują różne parametry fizjologiczne, takie jak tętno, ciśnienie krwi, saturacja krwi, temperatura, poziom stresu, aktywność fizyczna, sen czy spalanie kalorii. Smartwatche i opaski mogą pomóc w monitorowaniu stanu zdrowia i kondycji, a także w ostrzeganiu przed niebezpiecznymi sytuacjami, takimi jak zawał serca, udar mózgu, arytmia czy niski poziom cukru. Smartwatche i opaski mogą też łączyć się z aplikacjami mobilnymi, które gromadzą i prezentują dane, a także umożliwiają kontakt z lekarzem lub pogotowiem.