Cewnik Foleya jest rodzajem cewnika pęcherzowego, który służy do odprowadzania moczu z pęcherza moczowego w sytuacjach, gdy oddawanie moczu jest utrudnione lub niemożliwe. Cewnik Foleya ma specjalną budowę, która zapobiega jego wysunięciu się z pęcherza i umożliwia płukanie pęcherza w razie potrzeby. Cewnik Foleya może być stosowany w różnych przypadkach medycznych, takich jak zatrzymanie moczu, zabiegi operacyjne, chemioterapia czy przerost prostaty.
W tym artykule przedstawimy:
- Budowę i rodzaje cewnika Foleya
- Zasady zakładania, wymiany i usuwania cewnika Foleya
- Pielęgnację cewnika Foleya i sposoby zapobiegania powikłaniom
- Czas trwania i koszt cewnikowania pęcherza moczowego
Budowa i rodzaje cewnika Foleya
Cewnik Foleya jest długim i elastycznym wężykiem wykonanym z lateksu, silikonu lub silikonowanego tworzywa sztucznego. Wewnątrz cewnika przebiegają dwa lub trzy kanały, które służą do:
- Odprowadzania moczu z pęcherza do worka zbierającego
- Napełniania balonika kotwiczącego cewnik w pęcherzu
- Płukania pęcherza płynem w razie potrzeby
Balonik kotwiczący jest umieszczony na końcu cewnika znajdującym się w pęcherzu. Jest on wypełniany sterylną wodą lub roztworem soli fizjologicznej za pomocą strzykawki podłączonej do jednego z portów cewnika. Balonik zapobiega wysunięciu się cewnika z pęcherza i utrzymuje go we właściwym położeniu.
Na drugim końcu cewnika znajdują się otwory zbierające mocz z pęcherza oraz porty do podłączenia worka zbierającego i strzykawki. Porty są oznaczone kolorami: żółty dla odprowadzania moczu, niebieski dla napełniania balonika i czerwony dla płukania pęcherza.
Cewniki Foleya występują w różnych rozmiarach (średnicach), które są oznaczane liczbami od 6 do 24 (CH). Liczba ta oznacza średnicę cewnika w milimetrach podzieloną przez 3. Na przykład cewnik o rozmiarze 18 CH ma średnicę 6 mm. Rozmiar cewnika powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta i wielkości jego cewki moczowej.
Cewniki Foleya można podzielić na dwie główne grupy:
- Cewniki dwudrożne – mają dwa kanały: jeden do odprowadzania moczu i drugi do napełniania balonika. Są to najczęściej stosowane cewniki pęcherzowe.
- Cewniki trójdrożne – mają trzy kanały: jeden do odprowadzania moczu, drugi do napełniania balonika i trzeci do płukania pęcherza. Są to cewniki używane głównie po zabiegach urologicznych lub w przypadku krwawienia z pęcherza.
Zasady zakładania, wymiany i usuwania cewnika Foleya
Zakładanie cewnika Foleya jest zabiegiem inwazyjnym, który wymaga zachowania sterylności i aseptyki. Zabieg powinien być wykonywany przez wykwalifikowany personel medyczny, taki jak lekarz lub pielęgniarka. Zakładanie cewnika Foleya polega na następujących krokach:
- Przygotowanie pacjenta – pacjent powinien być poinformowany o celu i przebiegu zabiegu oraz o możliwych powikłaniach. Pacjent powinien być ułożony na plecach z nogami lekko zgiętymi w kolanach i rozstawionymi na boki. Pacjent powinien być odsłonięty w okolicy krocza i przykryty sterylnym prześcieradłem z otworem na ujście cewki moczowej.
- Przygotowanie sprzętu – do zakładania cewnika Foleya potrzebne są: sterylny cewnik Foleya odpowiedniego rozmiaru i rodzaju, sterylna strzykawka z solą fizjologiczną lub wodą do wstrzykiwań do napełniania balonika, sterylny worek zbierający mocz z przewodem odpływowym, sterylny żel znieczulający i nawilżający z lidokainą lub innym środkiem znieczulającym miejscowo, sterylne gaziki lub chusteczki nasączone płynem dezynfekującym bez alkoholu, rękawiczki jednorazowe, plaster lub opaska do mocowania cewnika do skóry.
- Zakładanie cewnika – po założeniu rękawiczek należy dokładnie oczyścić ujście cewki moczowej płynem dezynfekującym za pomocą gazików lub chusteczek. Następnie należy wprowadzić żel znieczulający i nawilżający do cewki moczowej za pomocą aplikatora lub strzykawki. Po kilku minutach należy delikatnie wprowadzić cewnik Foleya przez cewkę moczową do pęcherza moczowego. Wprowadzanie cewnika powinno być kontynuowane aż do momentu, gdy zacznie spływać mocz przez port odprowadzający moczu. Następnie należy napełnić balonik kotwiczący solą fizjologiczną lub wodą do wstrzykiwań za pomocą strzykawki podłączonej do portu napełniającego balonik. Po napełnieniu balonika należy delikatnie pociągnąć cewnik w kierunku odwrotnym do wprowadzania, aby upewnić się, że balonik jest dobrze umocowany w pęcherzu. Następnie należy podłączyć worek zbierający mocz do portu odprowadzającego moczu i umieścić go poniżej poziomu pęcherza moczowego. Na koniec należy przyczepić cewnik do skóry za pomocą plastra lub opaski w taki sposób, aby nie uciskał ani nie wyginał się.
Wymiana cewnika Foleya powinna być wykonywana co 4-6 tygodni lub częściej w zależności od stanu pacjenta i zaleceń lekarza. Wymiana cewnika polega na usunięciu starego cewnika i założeniu nowego według tych samych zasad co zakładanie.
Pielęgnacja cewnika Foleya i sposoby zapobiegania powikłaniom
Pielęgnacja cewnika Foleya jest bardzo ważna dla zapewnienia komfortu i bezpieczeństwa pacjenta oraz dla uniknięcia powikłań, takich jak infekcje dróg moczowych, uszkodzenia cewki moczowej czy zatykanie cewnika. Pielęgnacja cewnika Foleya obejmuje:
- Higienę osobistą – pacjent z cewnikiem Foleya powinien dbać o czystość okolicy krocza i ujścia cewki moczowej. Do higieny intymnej nie należy stosować preparatów zawierających alkohol, ponieważ mogą one podrażniać błony śluzowe. Zaleca się używanie sterylnych gazików lub chusteczek nasączonych płynem dezynfekującym bez alkoholu. Higienę intymną należy wykonywać co najmniej raz dziennie lub częściej w razie potrzeby.
- Kontrola cewnika i worka zbierającego – pacjent z cewnikiem Foleya powinien regularnie sprawdzać stan cewnika i worka zbierającego. Należy upewnić się, że cewnik jest dobrze umocowany do skóry i nie uciska ani nie wygina się. Należy również sprawdzać, czy przewód odpływowy jest drożny i nie ma skręceń ani zagięć. Worek zbierający powinien być umieszczony poniżej poziomu pęcherza moczowego i nie powinien dotykać podłogi ani innych przedmiotów. Worek zbierający należy opróżniać co 3-4 godziny lub częściej, jeśli jest pełny. Worek zbierający należy wymieniać co 5-7 dni lub częściej, jeśli jest zabrudzony lub uszkodzony.
- Spożywanie płynów i diety – pacjent z cewnikiem Foleya powinien pić dużo płynów, co najmniej 2-3 litry dziennie. Można też pić ziołowe środki moczopędne, co zapobiega zatykaniu cewnika i tworzeniu się kamieni moczowych. Zaleca się również spożywanie soków lub tabletek z żurawiny albo czarnej porzeczki lub witaminy C, które mają działanie odkażające na drogi moczowe. Pacjent z cewnikiem Foleya powinien unikać spożywania alkoholu, kawy, herbaty i napojów gazowanych, ponieważ mogą one podrażniać pęcherz moczowy i nasilać parcie na mocz.
- Wymiana cewnika – pacjent z cewnikiem Foleya powinien regularnie wymieniać cewnik co 4-6 tygodni lub częściej w zależności od stanu pacjenta i zaleceń lekarza. Wymiana cewnika powinna być wykonywana przez wykwalifikowany personel medyczny w warunkach sterylnych. Przed wymianą cewnika należy opróżnić balonik kotwiczący za pomocą strzykawki i delikatnie wyjąć stary cewnik z pęcherza moczowego. Następnie należy wprowadzić nowy cewnik według tych samych zasad co zakładanie.
Pacjent z cewnikiem Foleya powinien zgłaszać się do lekarza lub pielęgniarki w przypadku wystąpienia następujących objawów:
- ból lub dyskomfort w okolicy pęcherza moczowego lub cewki moczowej
- krwawienie lub wydzielina z ujścia cewki moczowej
- gorączka, dreszcze lub długotrwałe uczucie zimna
- zmiana koloru, zapachu lub ilości moczu
- brak odpływu moczu przez cewnik lub przeciekanie moczu obok cewnika
- obrzęk, zaczerwienienie lub wybroczyny w okolicy ujścia cewki moczowej
- oznaki uszkodzenia cewnika lub worka zbierającego
W przypadku wystąpienia tych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką i nie próbować samodzielnie usuwać lub zmieniać cewnika.
Czas trwania i koszt cewnika Foleya
Czas trwania cewnikowania Foleya zależy od przyczyny i celu jego stosowania. Cewnik Foleya może być założony na kilka godzin, dni, tygodni lub miesięcy. Niektórzy pacjenci wymagają cewnikowania na stałe, inni tylko okresowo. Czas trwania cewnikowania powinien być ustalony indywidualnie przez lekarza w zależności od stanu pacjenta i ryzyka powikłań.
Koszt cewnikowania Foleya zależy od rodzaju i rozmiaru cewnika, częstotliwości jego wymiany oraz miejsca i sposobu jego zakładania. Cewnik Foleya jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach świadczeń ambulatoryjnych i szpitalnych. Pacjent nie ponosi żadnych kosztów za zakładanie i wymianę cewnika w placówce medycznej. Jednak pacjent może ponieść koszty za zakup dodatkowych akcesoriów do pielęgnacji cewnika, takich jak żel znieczulający, strzykawki czy worek zbierający. Cena cewnika Foleya w sklepie internetowym mieści się w przedziale od kilku do kilkunastu złotych, w zależności od wybranego modelu.
