Otwarte fundusze emerytalne (OFE) to instytucje finansowe, które inwestują składki emerytalne osób ubezpieczonych. Każdy członek OFE ma subkonto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), na którym gromadzone są jego środki. Co się dzieje z tymi pieniędzmi po śmierci osoby ubezpieczonej? Czy można je odzyskać? I jeśli tak, to jak?
Kto może ubiegać się o zwrot środków z OFE?
Środki zgromadzone na subkoncie w ZUS podlegają dziedziczeniu. Oznacza to, że po śmierci osoby ubezpieczonej, jej bliscy mogą ubiegać się o zwrot tych pieniędzy. Jednak nie każdy ma do tego prawo. Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych określa kolejność osób uprawnionych do otrzymania środków z OFE. Są to:
- małżonek zmarłego członka OFE – otrzymuje połowę środków zgromadzonych na subkoncie, w ramach wspólności majątkowej;
- osoba wskazana przez zmarłego członka OFE – otrzymuje drugą połowę środków zgromadzonych na subkoncie, jeśli zmarły ją uposażył;
- spadkobiercy zmarłego członka OFE – otrzymują drugą połowę środków zgromadzonych na subkoncie, jeśli nie ma osoby uposażonej.
Jak ubiegać się o zwrot środków z OFE?
Aby ubiegać się o zwrot środków z OFE, należy spełnić kilka warunków:
- być pełnoprawnym spadkobiercą lub osobą uposażoną przez zmarłego członka OFE;
- posiadać dokumenty potwierdzające tożsamość i pokrewieństwo ze zmarłym lub jego uposażenie;
- złożyć wniosek o wypłatę środków do ZUS lub do Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego (PTE), które prowadziło rachunek zmarłego.
Wniosek o wypłatę środków można złożyć zaraz po śmierci osoby ubezpieczonej lub później, nie ma określonego terminu. Wniosek należy wypełnić według wzoru dostępnego na stronach ZUS lub PTE. Do wniosku należy dołączyć następujące dokumenty:
- akt zgonu osoby ubezpieczonej;
- akt małżeństwa lub rozwodu ze zmarłym (dla małżonka);
- akt urodzenia lub adopcji (dla dzieci);
- akt urodzenia i akt małżeństwa rodziców (dla wnuków);
- akt urodzenia i akt małżeństwa dziadków (dla prawnuków);
- akt urodzenia i akt małżeństwa braci i sióstr (dla siostrzeńców i bratanków);
- dokument potwierdzający uposażenie przez zmarłego (dla osoby wskazanej);
- postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub umowa dziedziczenia (dla spadkobierców).
Wniosek wraz z dokumentami należy wysłać pocztą lub dostarczyć osobiście do ZUS lub PTE. Wypłata środków następuje w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku.
Jakie są kwoty i formy wypłaty środków z OFE?
Kwota środków zgromadzonych na subkoncie zmarłego członka OFE zależy od wielu czynników, takich jak:
- wysokość składek emerytalnych odprowadzanych przez osobę ubezpieczoną;
- czas trwania ubezpieczenia emerytalnego;
- stopa zwrotu z inwestycji dokonywanych przez OFE;
- ewentualne przeniesienie części środków do ZUS w ramach tzw. suwaka.
Forma wypłaty środków z OFE zależy od tego, kto jest odbiorcą tych pieniędzy. Małżonek zmarłego członka OFE otrzymuje środki w formie transferu na jego rachunek w OFE. Jeśli nie ma takiego rachunku, to PTE założy mu go automatycznie. Osoba uposażona lub spadkobierca zmarłego członka OFE otrzymuje środki w formie jednorazowej wypłaty gotówkowej na wskazany rachunek bankowy lub pocztowy.
Czy środki z OFE podlegają opodatkowaniu?
Środki zgromadzone na subkoncie w ZUS są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Oznacza to, że nie trzeba składać deklaracji podatkowej ani płacić podatku od otrzymanych pieniędzy. Jednak jeśli osoba uprawniona do zwrotu środków z OFE jest obywatelem innego kraju, to może być ona zobowiązana do zapłaty podatku w swoim kraju zamieszkania, zgodnie z tamtejszym prawem.
Co się stanie z OFE po planowanej likwidacji funduszy?
Rząd planuje likwidację otwartych funduszy emerytalnych i przeniesienie ich środków do ZUS lub do Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE). Projekt ustawy w tej sprawie jest obecnie w trakcie konsultacji społecznych i legislacyjnych. Jeśli wejdzie on w życie, to co się stanie ze środkami zgromadzonymi na subkontach w ZUS po śmierci osób ubezpieczonych?
Zgodnie z projektem ustawy, środki te będą nadal podlegać dziedziczeniu według dotychczasowych zasad. Jednak jeśli osoba uprawniona do zwrotu tych pieniędzy wybierze opcję przeniesienia ich na IKE, to będzie musiała liczyć się z konsekwencjami podatkowymi. Wypłata środków z IKE przed osiągnięciem wieku emerytalnego będzie bowiem opodatkowana 19% stawką PIT. Dodatkowo, jeśli osoba ta umrze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, to jej spadkobiercy będą musieli zapłacić 20% podatek od spadków i darowizn.
Podsumowanie
Środki zgromadzone na subkontach w ZUS po śmierci osób ubezpieczonych są dziedziczone przez ich bliskich. Aby ubiegać się o zwrot tych pieniędzy, należy spełnić określone warunki i złożyć wniosek do ZUS lub PTE. Wypłata środków następuje bez opodatkowania, chyba że osoba uprawniona jest obywatelem innego kraju lub wybierze opcję przeniesienia ich na IKE. Planowana likwidacja OFE nie zmieni zasad dziedziczenia środków na subkontach, ale wprowadzi dodatkowe obciążenia podatkowe dla osób korzystających z IKE.
