Kleszcze to małe pajęczaki, które żywią się krwią ludzi i zwierząt. Mogą przenosić wiele groźnych chorób zakaźnych, takich jak borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu czy babeszjoza. Dlatego warto wiedzieć, jak się przed nimi zabezpieczać i jak postępować, gdy dojdzie do ugryzienia.
Jak unikać bliskiego spotkania z kleszczem?
Kleszcze żyją głównie w lasach liściastych i mieszanych, na obszarach trawiastych, w gęstych zaroślach, paprociach i na terenach zieleni miejskiej. Szczególnie przyciąga je ciepło, ruch powietrza i zapach potu. Aby zmniejszyć ryzyko ugryzienia przez kleszcza, należy przestrzegać kilku zasad:
- nosić odpowiedni ubiór – czapkę, długie spodnie, koszulę lub bluzę z długimi rękawami (przylegające do ciała lub zakończone ściągaczami) oraz zakryte buty;
- wybierać jasny kolor ubrania – na nim łatwiej zauważyć wędrujące kleszcze;
- unikać spania w starych budynkach, w których przebywają udomowione zwierzęta;
- obozując na wolnym powietrzu, upewnić się, że roślinność wokół namiotu jest krótko przycięta;
- stosować repelenty – produkty odstraszające kleszcze, nanoszone bezpośrednio na skórę lub odzież;
- szczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu
Jak usunąć kleszcza z ciała?
Po powrocie z miejsc, w których mogą występować kleszcze, należy dokładnie obejrzeć całe ciało, w tym owłosioną skórę. Warto też sprawdzić, czy nie przynieśliśmy kleszcza na ubraniu. W tym celu warto zakupić specjalną rolkę z klejem do czyszczenia ubrań i po spacerze przejechać taką rolką po wszystkich ubraniach. Kleszcze najczęściej można znaleźć tam, gdzie skóra jest najdelikatniejsza (na rękach, nogach, głowie – na granicy włosów i za uszami, w zgięciach stawów, w pachwinach oraz fałdach skórnych). Gdy zobaczymy na sobie kleszcza, powinniśmy przystąpić do jego usunięcia:
- przygotuj plastikową pęsetę (taką dedykowaną do wyciągania kleszczy można kupić za niewielkie pieniądze w aptece) i wodę utlenioną lub 40% alkohol do dezynfekcji;
- chwyć kleszcza tuż przy skórze, za przednią część ciała i zdecydowanym ruchem pociągnij ku górze;
- dokładnie umyj ręce i zdezynfekuj miejsce ukłucia;
- obserwuj miejsce po ukłuciu – jeśli wystąpi niepokojąca zmiana, skonsultuj się z lekarzem.
Pamiętaj! Nie można wykręcać kleszcza bezpośrednio palcami ani za pomocą substancji natłuszczających. To może spowodować zatkanie tchawek (narządu wymiany gazowej) kleszcza, a następnie jego wymioty, które przyśpieszają przedostanie się bakterii i wirusów do ciała. Jeśli nie jesteś pewny, czy będziesz umiał właściwie usunąć kleszcza, zgłoś się do najbliższego punktu medycznego lub lekarza!
Jakie choroby mogą przenosić kleszcze?
Ukłucia kleszczy często prowadzą do powstania zmian skórnych o charakterze alergicznym, ropnym lub obrzękowym. Mogą one dawać różne objawy u ludzi – w zależności od wrażliwości układu odpornościowego. Kleszcze – poprzez ukłucie – mogą przenosić również bardzo groźne choroby zakaźne np.
- borelioza – choroba wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi. Objawia się charakterystycznym rumieniem wokół miejsca ukłucia oraz objawami grypopodobnymi (gorączka, bóle głowy i stawów). Może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych i reumatycznych;
- kleszczowe zapalenie mózgu – choroba wywoływana przez wirusy TBEV. Objawia się podwyższoną temperaturą ciała oraz objawami grypopodobnymi (bóle głowy i mięśni). Może prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu;
- erlichioza – choroba wywoływana przez bakterie Ehrlichia chaffeensis. Objawia się gorączką, bólami głowy i mięśni oraz wysypką. Może prowadzić do zaburzeń krzepliwości krwi i niedokrwistości;
- babeszjoza – choroba wywoływana przez pierwotniaki Babesia microti. Objawia się gorączką, dreszczami i potliwością. Może prowadzić do hemolizy (rozpadu) czerwonych krwinek i niewydolności nerek;
- anaplazmoza – choroba wywoływana przez bakterie Anaplasma phagocytophilum. Objawia się gorączką, bólami głowy i mięśni oraz nudnościami. Może prowadzić do zaburzeń krzepliwości krwi i niedokrwistości;
- ropne zakażenia skóry – infekcje wywoływane przez bakterie Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes. Objawiają się ropnym zapaleniem skóry lub tkanki podskórnej (np. czyrakiem lub ropniem). Mogą prowadzić do posocznicy lub martwicy tkanek;
- choroba kociego pazura – choroba wywoływana przez bakterie Bartonella henselae. Objawia się obrzękiem i bolesnością w miejscu ukłucia oraz powiększeniem regionalnych węzłów chłonnych. Może prowadzić do zapalenia gałki ocznej lub serca.
Szczepionka przeciw kleszczom
Jedyna szczepionka przeciw kleszczom, która jest skutecznym sposobem ochrony to szczepienie na odkleszczowe zapalenie mózgu. Nie chroni ona jednak przed boreliozą ani innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze. Szczepionka zawiera osłabione wirusy TBEV i pobudza organizm do wytworzenia przeciwciał neutralizujących te patogeny.
Szczepienie jest jedyną skuteczną metodą zapobiegania tej niebezpiecznej chorobie, która może wywołać zapalenie opon mózgowych lub mózgu i nieodwracalne uszkodzenia nerwów . Szczepienie jest bezpieczne i dobrze znoszone, a jego efektywność sięga około 95% .
Szczepienie składa się z trzech dawek szczepionki podawanych w określonych odstępach czasu, a potem dawek przypominających co 3-5 lat . Szczepienie powinno się rozpocząć w miesiącach zimowych, tak aby mieć ochronę przed sezonem aktywności kleszczy, czyli przed wiosną. Szczepionka jest dostępna dla dzieci powyżej 1 roku życia i dla dorosłych .
Niestety, szczepienie nie jest objęte refundacją i trzeba zapłacić za nie około 100-140 zł za każdą dawkę. Osoby, które wykonują pracę narażającą na kontakt z kleszczami, powinny mieć opłacone szczepienie przez pracodawcę.
