Po 50. roku życia nasz organizm zaczyna podlegać procesom starzenia, które mogą wpływać na pogorszenie się stanu zdrowia i zwiększenie ryzyka różnych chorób. Niektóre z nich, takie jak nadciśnienie, cukrzyca, osteoporoza czy nowotwory, rozwijają się niepostrzeżenie i nie dają wyraźnych objawów. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie wykonywać badania kontrolne, które mogą pomóc w ich wczesnym wykryciu i leczeniu. W tym artykule przedstawimy listę badań, które są zalecane osobom po 50. roku życia.
Badania krwi i moczu
Badania krwi i moczu to podstawowe badania laboratoryjne, które pozwalają ocenić ogólny stan zdrowia i funkcjonowanie różnych narządów. Zaleca się wykonywanie ich raz w roku lub częściej w zależności od wyników i czynników ryzyka. Do najważniejszych badań należą:
- Morfologia krwi – pozwala na ocenę liczby i jakości krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Nieprawidłowe wyniki mogą świadczyć o anemii, infekcjach, stanach zapalnych, zaburzeniach krzepnięcia czy nowotworach układu krwiotwórczego.
- Lipidogram – pozwala na pomiar stężenia cholesterolu całkowitego i jego frakcji (LDL i HDL) oraz trójglicerydów we krwi. Nieprawidłowe stężenie tych lipidów jest jednym z głównych czynników ryzyka miażdżycy i jej powikłań, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca czy udar mózgu.
- Glukoza – pozwala na pomiar stężenia cukru we krwi. Nieprawidłowy poziom glukozy może być objawem cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego, które mogą prowadzić do uszkodzenia wielu narządów i przyśpieszenia rozwoju miażdżycy.
- Ogólne badanie moczu – pozwala na ocenę składu chemicznego i fizycznego moczu oraz obecności ewentualnych zanieczyszczeń. Nieprawidłowe wyniki mogą świadczyć o chorobach nerek, pęcherza, prostaty czy dróg moczowych.
Badanie ciśnienia tętniczego
Badanie ciśnienia tętniczego to proste i szybkie badanie, które pozwala na ocenę siły, z jaką krew dociska do ścian tętnic. Zbyt wysokie ciśnienie (nadciśnienie) może uszkadzać naczynia krwionośne i narządy wewnętrzne, takie jak serce, mózg czy nerki. Zaleca się mierzenie ciśnienia raz w roku lub co pół roku, jeśli przekracza ono 140/90 mm Hg codziennie.
Kolonoskopia
Kolonoskopia to badanie endoskopowe, które pozwala na obejrzenie wnętrza jelita grubego za pomocą specjalnej sondy z kamerą. Służy ono do profilaktyki raka jelita grubego, który jest drugim co do częstości występowania nowotworem złośliwym w Polsce. Kolonoskopia umożliwia wykrycie i usunięcie polipów, które mogą być prekursorami raka. Zaleca się wykonywanie kolonoskopii co 10 lat, jeśli wynik był prawidłowy. Gdy w bliskiej rodzinie wykryto raka lub polipy jelita grubego przed 60. rokiem życia – co 5 lat.
Badania dla kobiet
Poza badaniami ogólnymi, kobiety po 50. roku życia powinny wykonywać także badania specjalistyczne, które dotyczą ich układu rozrodczego i hormonalnego. Do najważniejszych należą:
- Badanie ginekologiczne – pozwala na ocenę stanu narządów rodnych kobiety, takich jak szyjka macicy, macica, jajniki czy pochwa. Służy ono do profilaktyki raka szyjki macicy i innych chorób ginekologicznych. Zaleca się wykonywanie badania ginekologicznego raz w roku lub częściej w zależności od wyników i czynników ryzyka.
- Cytologia – pozwala na ocenę komórek nabłonka szyjki macicy pod mikroskopem. Służy ona do wykrywania zmian przedrakowych i rakowych szyjki macicy. Zaleca się wykonywanie cytologii co 3 lata, jeśli wynik był prawidłowy. Gdy wynik jest nieprawidłowy lub występują czynniki ryzyka, takie jak zakażenie wirusem HPV, palenie papierosów czy liczni partnerzy seksualni – częściej.
- Mammografia – pozwala na uzyskanie obrazu piersi za pomocą promieniowania rentgenowskiego. Służy ona do profilaktyki raka piersi, który jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet w Polsce. Mammografia umożliwia wykrycie guzków i innych zmian w piersiach na wczesnym etapie. Zaleca się wykonywanie mammografii co 2 lata w wieku 50-69 lat lub częściej w zależności od wyników i czynników ryzyka, takich jak obciążenie rodzinne, mutacje genetyczne czy wcześniejsze choroby piersi.
- Badanie densytometryczne – pozwala na pomiar gęstości mineralnej kości za pomocą promieniowania rentgenowskiego. Służy ono do diagnozy osteoporozy, czyli choroby charakteryzującej się zmniejszeniem masy kostnej i zwiększeniem ryzyka złamań. Osteoporoza dotyka głównie kobiety po menopauzie, gdy spada poziom estrogenów odpowiedzialnych za ochronę kości przed utratą wapnia. Zaleca się wykonywanie badania densytometrycznego co 2 lata u kobiet po menopauzie lub częściej w zależności od wyników i czynników ryzyka, takich jak niska masa ciała, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu czy przyjmowanie niektórych leków.
Badania dla mężczyzn
Poza badaniami ogólnymi, mężczyźni po 50. roku życia powinny wykonywać także badania specjalistyczne, które dotyczą ich układu moczowo-płciowego i prostaty. Do najważniejszych należą:
- Badanie proktologiczne – pozwala na ocenę stanu odbytu i gruczołu krokowego (prostaty) za pomocą badania palpacyjnego przez odbytnicę. Służy ono do profilaktyki raka prostaty, który jest drugim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn w Polsce.
- PSA – pozwala na pomiar stężenia antygenu swoistego dla prostaty (PSA) we krwi. Jest to białko produkowane przez komórki prostaty, które może być podwyższone w przypadku raka prostaty, ale także innych chorób, takich jak zapalenie lub przerost prostaty. Zaleca się wykonywanie PSA co rok u mężczyzn po 50. roku życia lub częściej w zależności od wyników i czynników ryzyka, takich jak obciążenie rodzinne, rasa czy dieta.
Jak widać, istnieje wiele badań kontrolnych, które są zalecane osobom po 50. roku życia. Niektóre z nich są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, inne trzeba opłacić prywatnie. Niezależnie od tego, warto regularnie sprawdzać swój stan zdrowia i konsultować się z lekarzem w razie jakichkolwiek niepokojących objawów. Dzięki temu można zapobiec wielu poważnym chorobom lub podjąć skuteczne leczenie na wczesnym etapie.
