Cewnik Foleya jest rodzajem cewnika pęcherzowego, który służy do odprowadzania moczu z pęcherza moczowego w sytuacjach, gdy oddawanie moczu jest utrudnione lub niemożliwe. Cewnik Foleya ma specjalną budowę, która zapobiega jego wysunięciu się z pęcherza i umożliwia płukanie pęcherza w razie potrzeby. Cewnik Foleya może być stosowany w różnych przypadkach medycznych, takich jak zatrzymanie moczu, zabiegi operacyjne, chemioterapia czy przerost prostaty.

W tym artykule przedstawimy:

• Budowę i rodzaje cewnika Foleya
• Zasady zakładania, wymiany i usuwania cewnika Foleya
• Pielęgnację cewnika Foleya i sposoby zapobiegania powikłaniom
• Czas trwania i koszt cewnikowania pęcherza moczowego

Budowa i rodzaje cewnika Foleya

Cewnik Foleya jest długim i elastycznym wężykiem wykonanym z lateksu, silikonu lub silikonowanego tworzywa sztucznego. Wewnątrz cewnika przebiegają dwa lub trzy kanały, które służą do:

• Odprowadzania moczu z pęcherza do worka zbierającego
• Napełniania balonika kotwiczącego cewnik w pęcherzu
• Płukania pęcherza płynem w razie potrzeby

Balonik kotwiczący jest umieszczony na końcu cewnika znajdującym się w pęcherzu. Jest on wypełniany sterylną wodą lub roztworem soli fizjologicznej za pomocą strzykawki podłączonej do jednego z portów cewnika. Balonik zapobiega wysunięciu się cewnika z pęcherza i utrzymuje go we właściwym położeniu.

Na drugim końcu cewnika znajdują się otwory zbierające mocz z pęcherza oraz porty do podłączenia worka zbierającego i strzykawki. Porty są oznaczone kolorami: żółty dla odprowadzania moczu, niebieski dla napełniania balonika i czerwony dla płukania pęcherza.

Cewniki Foleya występują w różnych rozmiarach (średnicach), które są oznaczane liczbami od 6 do 24 (CH). Liczba ta oznacza średnicę cewnika w milimetrach podzieloną przez 3. Na przykład cewnik o rozmiarze 18 CH ma średnicę 6 mm. Rozmiar cewnika powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta i wielkości jego cewki moczowej.

Cewniki Foleya można podzielić na dwie główne grupy:

• Cewniki dwudrożne – mają dwa kanały: jeden do odprowadzania moczu i drugi do napełniania balonika. Są to najczęściej stosowane cewniki pęcherzowe.
• Cewniki trójdrożne – mają trzy kanały: jeden do odprowadzania moczu, drugi do napełniania balonika i trzeci do płukania pęcherza. Są to cewniki używane głównie po zabiegach urologicznych lub w przypadku krwawienia z pęcherza.

Zasady zakładania, wymiany i usuwania cewnika Foleya

Zakładanie cewnika Foleya jest zabiegiem inwazyjnym, który wymaga zachowania sterylności i aseptyki. Zabieg powinien być wykonywany przez wykwalifikowany personel medyczny, taki jak lekarz lub pielęgniarka. Zakładanie cewnika Foleya polega na następujących krokach:

• Przygotowanie pacjenta – pacjent powinien być poinformowany o celu i przebiegu zabiegu oraz o możliwych powikłaniach. Pacjent powinien być ułożony na plecach z nogami lekko zgiętymi w kolanach i rozstawionymi na boki. Pacjent powinien być odsłonięty w okolicy krocza i przykryty sterylnym prześcieradłem z otworem na ujście cewki moczowej.
• Przygotowanie sprzętu – do zakładania cewnika Foleya potrzebne są: sterylny cewnik Foleya odpowiedniego rozmiaru i rodzaju, sterylna strzykawka z solą fizjologiczną lub wodą do wstrzykiwań do napełniania balonika, sterylny worek zbierający mocz z przewodem odpływowym, sterylny żel znieczulający i nawilżający z lidokainą lub innym środkiem znieczulającym miejscowo, sterylne gaziki lub chusteczki nasączone płynem dezynfekującym bez alkoholu, rękawiczki jednorazowe, plaster lub opaska do mocowania cewnika do skóry.
• Zakładanie cewnika – po założeniu rękawiczek należy dokładnie oczyścić ujście cewki moczowej płynem dezynfekującym za pomocą gazików lub chusteczek. Następnie należy wprowadzić żel znieczulający i nawilżający do cewki moczowej za pomocą aplikatora lub strzykawki. Po kilku minutach należy delikatnie wprowadzić cewnik Foleya przez cewkę moczową do pęcherza moczowego. Wprowadzanie cewnika powinno być kontynuowane aż do momentu, gdy zacznie spływać mocz przez port odprowadzający moczu. Następnie należy napełnić balonik kotwiczący solą fizjologiczną lub wodą do wstrzykiwań za pomocą strzykawki podłączonej do portu napełniającego balonik. Po napełnieniu balonika należy delikatnie pociągnąć cewnik w kierunku odwrotnym do wprowadzania, aby upewnić się, że balonik jest dobrze umocowany w pęcherzu. Następnie należy podłączyć worek zbierający mocz do portu odprowadzającego moczu i umieścić go poniżej poziomu pęcherza moczowego. Na koniec należy przyczepić cewnik do skóry za pomocą plastra lub opaski w taki sposób, aby nie uciskał ani nie wyginał się.

Wymiana cewnika Foleya powinna być wykonywana co 4-6 tygodni lub częściej w zależności od stanu pacjenta i zaleceń lekarza. Wymiana cewnika polega na usunięciu starego cewnika i założeniu nowego według tych samych zasad co zakładanie.

Pielęgnacja cewnika Foleya i sposoby zapobiegania powikłaniom

Pielęgnacja cewnika Foleya jest bardzo ważna dla zapewnienia komfortu i bezpieczeństwa pacjenta oraz dla uniknięcia powikłań, takich jak infekcje dróg moczowych, uszkodzenia cewki moczowej czy zatykanie cewnika. Pielęgnacja cewnika Foleya obejmuje:

• Higienę osobistą – pacjent z cewnikiem Foleya powinien dbać o czystość okolicy krocza i ujścia cewki moczowej. Do higieny intymnej nie należy stosować preparatów zawierających alkohol, ponieważ mogą one podrażniać błony śluzowe. Zaleca się używanie sterylnych gazików lub chusteczek nasączonych płynem dezynfekującym bez alkoholu. Higienę intymną należy wykonywać co najmniej raz dziennie lub częściej w razie potrzeby.
• Kontrola cewnika i worka zbierającego – pacjent z cewnikiem Foleya powinien regularnie sprawdzać stan cewnika i worka zbierającego. Należy upewnić się, że cewnik jest dobrze umocowany do skóry i nie uciska ani nie wygina się. Należy również sprawdzać, czy przewód odpływowy jest drożny i nie ma skręceń ani zagięć. Worek zbierający powinien być umieszczony poniżej poziomu pęcherza moczowego i nie powinien dotykać podłogi ani innych przedmiotów. Worek zbierający należy opróżniać co 3-4 godziny lub częściej, jeśli jest pełny. Worek zbierający należy wymieniać co 5-7 dni lub częściej, jeśli jest zabrudzony lub uszkodzony.
• Spożywanie płynów i diety – pacjent z cewnikiem Foleya powinien pić dużo płynów, co najmniej 2-3 litry dziennie. Można też pić ziołowe środki moczopędne, co zapobiega zatykaniu cewnika i tworzeniu się kamieni moczowych. Zaleca się również spożywanie soków lub tabletek z żurawiny albo czarnej porzeczki lub witaminy C, które mają działanie odkażające na drogi moczowe. Pacjent z cewnikiem Foleya powinien unikać spożywania alkoholu, kawy, herbaty i napojów gazowanych, ponieważ mogą one podrażniać pęcherz moczowy i nasilać parcie na mocz.
• Wymiana cewnika – pacjent z cewnikiem Foleya powinien regularnie wymieniać cewnik co 4-6 tygodni lub częściej w zależności od stanu pacjenta i zaleceń lekarza. Wymiana cewnika powinna być wykonywana przez wykwalifikowany personel medyczny w warunkach sterylnych. Przed wymianą cewnika należy opróżnić balonik kotwiczący za pomocą strzykawki i delikatnie wyjąć stary cewnik z pęcherza moczowego. Następnie należy wprowadzić nowy cewnik według tych samych zasad co zakładanie.

Pacjent z cewnikiem Foleya powinien zgłaszać się do lekarza lub pielęgniarki w przypadku wystąpienia następujących objawów:

• ból lub dyskomfort w okolicy pęcherza moczowego lub cewki moczowej
• krwawienie lub wydzielina z ujścia cewki moczowej
• gorączka, dreszcze lub długotrwałe uczucie zimna
• zmiana koloru, zapachu lub ilości moczu
• brak odpływu moczu przez cewnik lub przeciekanie moczu obok cewnika
• obrzęk, zaczerwienienie lub wybroczyny w okolicy ujścia cewki moczowej
• oznaki uszkodzenia cewnika lub worka zbierającego

W przypadku wystąpienia tych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką i nie próbować samodzielnie usuwać lub zmieniać cewnika.

Czas trwania i koszt cewnika Foleya

Czas trwania cewnikowania Foleya zależy od przyczyny i celu jego stosowania. Cewnik Foleya może być założony na kilka godzin, dni, tygodni lub miesięcy. Niektórzy pacjenci wymagają cewnikowania na stałe, inni tylko okresowo. Czas trwania cewnikowania powinien być ustalony indywidualnie przez lekarza w zależności od stanu pacjenta i ryzyka powikłań.

Koszt cewnikowania Foleya zależy od rodzaju i rozmiaru cewnika, częstotliwości jego wymiany oraz miejsca i sposobu jego zakładania. Cewnik Foleya jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach świadczeń ambulatoryjnych i szpitalnych. Pacjent nie ponosi żadnych kosztów za zakładanie i wymianę cewnika w placówce medycznej. Jednak pacjent może ponieść koszty za zakup dodatkowych akcesoriów do pielęgnacji cewnika, takich jak żel znieczulający, strzykawki czy worek zbierający. Cena cewnika Foleya w sklepie internetowym mieści się w przedziale od kilku do kilkunastu złotych, w zależności od wybranego modelu. 

Spowolniony metabolizm to problem, który może mieć różne przyczyny i objawy. Może być spowodowany przez choroby metaboliczne, leki, niedobory żywieniowe, głodówki, brak aktywności fizycznej czy czynniki środowiskowe. Spowolniony metabolizm może objawiać się przyrostem masy ciała lub trudnością w jej redukcji, zmęczeniem, sennością, zaburzeniami snu i nastroju, problemami z koncentracją i pamięcią czy suchością skóry, włosów i paznokci. Leczenie spowolnionego metabolizmu zależy od jego przyczyny.

Co to jest metabolizm?

Metabolizm to ogół reakcji chemicznych zachodzących w organizmie, które umożliwiają dostarczanie energii i substancji budulcowych wszystkim komórkom. Metabolizm dzieli się na katabolizm (rozkład złożonych związków) i anabolizm (synteza złożonych związków). Tempo metabolizmu zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, masa mięśniowa, aktywność fizyczna czy dieta.

Co oznacza spowolniony metabolizm?

Spowolniony metabolizm oznacza, że organizm zużywa mniej energii niż normalnie. Może to prowadzić do problemów z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, zdrowia i dobrego samopoczucia. Spowolniony metabolizm może być spowodowany przez różne czynniki, takie jak:

• choroby metaboliczne – np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga czy dnę moczanową;
• leki – np. niektóre antydepresanty, leki przeciwhistaminowe czy sterydy;
• niedobory żywieniowe – np. brak witamin i minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania enzymów metabolicznych;
• głodówki i diety restrykcyjne – np. zbyt niski poziom kalorii lub węglowodanów może spowodować obniżenie poziomu hormonów tarczycy i insuliny, które regulują tempo metabolizmu;
• brak aktywności fizycznej – np. siedzący tryb życia prowadzi do zmniejszenia masy mięśniowej i spalania kalorii;
• czynniki środowiskowe – np. zbyt wysoka lub niska temperatura otoczenia może wpływać na termogenezę, czyli produkcję ciepła przez organizm.

Jakie są objawy spowolnionego metabolizmu?

Spowolniony metabolizm może objawiać się następującymi symptomami:

• Szybsze przybieranie na wadze niż jej tracenie – jeśli stare sposoby na zrzucenie kilogramów przestały działać lub nawet powodują efekt odwrotny, może to być oznaką spowolnionego metabolizmu. Spowolniony metabolizm oznacza, że organizm zużywa mniej kalorii niż potrzebuje i gromadzi nadmiar tłuszczu.
• Nieefektywne odchudzanie mimo ćwiczeń – jeśli pomimo regularnej aktywności fizycznej nie można schudnąć ani grama lub nawet przybiera się na wadze, może to być również sygnał spowolnionego metabolizmu. Ćwiczenia są ważne dla podtrzymania tempa przemiany materii, ale nie wystarczą, jeśli dieta jest nieodpowiednia lub nie dostarcza wystarczającej ilości białka.
• Przybieranie na wadze nawet przy małym jedzeniu – jeśli organizm otrzymuje zbyt mało pożywienia lub jest poddawany głodówkom, przechodzi w tryb oszczędzania i zaczyna magazynować tłuszcz zamiast go spalać. To dlatego niektóre osoby tyją nawet przy bardzo niskokalorycznej diecie. Organizm potrzebuje regularnego dostarczania odpowiedniego pożywienia, aby utrzymać metabolizm na wysokim poziomie.
• Pojawianie się tłuszczu i cellulitu w nowych miejscach – jeśli tłuszcz lub cellulit zaczyna się gromadzić w innych niż dotąd miejscach ciała, np. na brzuchu, przedniej części ud czy ramionach, może to być również objaw spowolnionego metabolizmu. Nasze ciało szuka nowych obszarów do przechowywania tłuszczu, gdy jego tempo spalania jest zbyt niskie¹. Pojawienie się tłuszczu na brzuchu może być również związane ze zwiększonym poziomem kortyzolu, hormonu stresu, który hamuje spalanie tłuszczu i sprzyja jego gromadzeniu się w organizmie.
• Wypadanie włosów, suche i spękane pięty – jeśli oprócz problemów z wagą zauważamy również pogorszenie stanu włosów, skóry i paznokci, może to być oznaką zaburzeń hormonalnych związanych ze spowolnionym metabolizmem. Szczególnie suche i spękane pięty mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy, gruczołu odpowiedzialnego za regulację przemiany materii. Niedoczynność tarczycy powoduje obniżenie tempa metabolizmu i wiele innych dolegliwości.
• Ospałość, senność i zmęczenie – jeśli czujemy się ciągle zmęczeni, senni i pozbawieni energii, może to być również sygnałem spowolnionego metabolizmu. Spowolniony metabolizm oznacza, że organizm zużywa mniej tlenu i glukozy, co wpływa na obniżenie poziomu energii i wydolności fizycznej i umysłowej. Spowolniony metabolizm może również zaburzać rytm dobowy i jakość snu, co dodatkowo pogłębia uczucie zmęczenia.
• Zaburzenia nastroju, koncentracji i pamięci – jeśli oprócz problemów z wagą i zmęczeniem zauważamy również pogorszenie nastroju, koncentracji i pamięci, może to być również objaw spowolnionego metabolizmu. Spowolniony metabolizm wpływa na obniżenie poziomu neurotransmiterów, takich jak serotonina, dopamina czy noradrenalina, które są odpowiedzialne za regulację nastroju, motywacji i funkcji poznawczych. Spowolniony metabolizm może również zaburzać równowagę hormonalną i powodować depresję, lęk czy drażliwość.
• Suchość skóry, włosów i paznokci – jeśli oprócz problemów z wagą i zmęczeniem zauważamy również pogorszenie stanu skóry, włosów i paznokci, może to być również objaw spowolnionego metabolizmu. Spowolniony metabolizm wpływa na obniżenie produkcji kolagenu i elastyny, które są niezbędne dla jędrności i elastyczności skóry. Spowolniony metabolizm może również zaburzać gospodarkę wodną i powodować odwodnienie skóry, włosów i paznokci.

Jak leczyć spowolniony metabolizm?

Leczenie spowolnionego metabolizmu zależy od jego przyczyny. W niektórych przypadkach konieczne jest podawanie leków hormonalnych lub innych farmakologicznych środków wspomagających prawidłowe funkcjonowanie układu metabolicznego. W innych przypadkach wystarczy wprowadzić zmiany w stylu życia i nawykach żywieniowych.

Jak przyspieszyć metabolizm naturalnie?

Spowolniony metabolizm nie musi być wyrokiem. Istnieją naturalne sposoby na podkręcenie przemiany materii i poprawę zdrowia i samopoczucia. Oto kilka z nich:

• Jedz produkty bogate w białko – białko jest niezbędne dla budowy i regeneracji mięśni oraz pobudza termogenezę, czyli produkcję ciepła przez organizm. Białko zwiększa również uczucie sytości i zmniejsza apetyt na słodycze. Dobrymi źródłami białka są jajka, chude mięso, ryby, nabiał, rośliny strączkowe, orzechy i nasiona.
• Pij zieloną herbatę – zielona herbata zawiera katechiny, czyli związki roślinne o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Katechiny wspomagają spalanie tłuszczu i hamują jego odkładanie się w organizmie. Zielona herbata zawiera również kofeinę, która pobudza układ nerwowy i zwiększa wydolność fizyczną.
• Stosuj pikantne przyprawy i zioła – pikantne przyprawy i zioła, takie jak imbir, pieprz cayenne, cynamon czy papryka, mają właściwości termogeniczne, czyli podnoszą temperaturę ciała i przyspieszają metabolizm. Dodatkowo poprawiają trawienie, obniżają poziom cukru we krwi i zapobiegają zaparciom.
• Zwiększ aktywność fizyczną – aktywność fizyczna jest jednym z najlepszych sposobów na przyspieszenie metabolizmu. Ćwiczenia aerobowe, takie jak bieganie, rower czy pływanie, poprawiają krążenie krwi i dotlenienie komórek. Ćwiczenia siłowe, takie jak podnoszenie ciężarów czy treningi oporowe, zwiększają masę mięśniową i spalanie kalorii. Najlepiej łączyć oba rodzaje ćwiczeń i wykonywać je regularnie, co najmniej 3 razy w tygodniu po 30 minut.
• Zadbaj o dobry sen – sen jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Podczas snu regenerują się komórki i tkanki, a także zachodzą ważne procesy metaboliczne. Niedobór snu zaburza równowagę hormonalną i obniża tempo metabolizmu. Brak snu sprzyja również nadmiernemu apetytowi i podjadaniu niezdrowych przekąsek. Dlatego warto zadbać o jakość i ilość snu – najlepiej spać około 7-8 godzin na dobę w ciemnym i cichym pomieszczeniu.

Melatonina to hormon, który ma kluczowe znaczenie dla naszego snu i zdrowia. Jest produkowana przez szyszynkę w mózgu i reaguje na zmiany natężenia światła. Melatonina pomaga nam zasnąć, poprawia jakość snu i reguluje nasz zegar biologiczny. Jednak nie zawsze mamy wystarczającą ilość melatoniny w organizmie. Czym to grozi i jak sobie z tym radzić?

Czym jest melatonina?

Melatonina jest hormonem naturalnie występującym w organizmie człowieka, który reguluje rytm dobowy snu i czuwania. Jest wytwarzana głównie w szyszynce, czyli małym gruczole położonym w środku mózgu, który reaguje na zmiany natężenia światła. Melatonina zaczyna się wydzielać po zapadnięciu zmroku i osiąga najwyższe stężenie między północą a trzecią nad ranem. Wtedy czujemy się senni i łatwiej zasypiamy. Natomiast gdy świta, poziom melatoniny spada i budzimy się ze snu12.

Jak działa na nas melatonina?

Melatonina nie tylko wpływa na jakość i długość naszego snu, ale także ma inne korzystne działania na organizm. Melatonina jest silnym przeciwutleniaczem, który chroni komórki przed uszkodzeniem przez wolne rodniki. Melatonina zwiększa też odporność organizmu, ponieważ stymuluje produkcję przeciwciał i cytokin. Melatonina może także obniżać ciśnienie krwi, poprawiać nastrój i hamować rozwój niektórych nowotworów3.

Niedobór melatoniny

Niestety, poziom melatoniny w organizmie nie zawsze jest optymalny. Na wydzielanie melatoniny wpływają różne czynniki, takie jak wiek, stres, dieta, leki czy styl życia. Najczęstszą przyczyną niedoboru melatoniny są zaburzenia snu spowodowane przez nienaturalne źródła światła, takie jak telewizor, komputer czy telefon. Światło niebieskie emitowane przez te urządzenia hamuje produkcję melatoniny i zakłóca nasz zegar biologiczny12.

Objawy niedoboru melatoniny

Objawy niedoboru melatoniny mogą być bardzo uciążliwe i negatywnie wpływać na nasze zdrowie i samopoczucie. Niedobór melatoniny może powodować:

• bezsenność lub trudności z zasypianiem
• częste budzenie się w nocy lub przedwcześnie rano
• sen niefizjologiczny lub niewygodny
• zmęczenie i senność w ciągu dnia
• zaburzenia koncentracji i pamięci
• depresję lub lęk
• obniżoną odporność
• podwyższone ciśnienie krwi
• zaburzenia hormonalne

Co robić w przypadku niedoboru melatoniny?

W takich przypadkach pomocna może być suplementacja melatoniną. Melatonina jest dostępna bez recepty w postaci tabletek lub kapsułek o różnych dawkach. Melatonina jest wskazana jako środek pomocniczy w leczeniu zaburzeń rytmu snu i czuwania związanych ze zmianą stref czasowych (tzw. jet lag), pracą zmianową lub niewidzeniem. Melatonina może także łagodzić objawy menopauzy, migreny czy zespołu niespokojnych nóg.

Melatonina – czy ma skutki uboczne?

Melatonina jest uważana za substancję bezpieczną dla zdrowia, jednak jej stosowanie może powodować u niektórych osób skutki uboczne w postaci:

• bólów głowy
• obniżenia temperatury ciała
• astenii (przewlekłego zmęczenia)
• dezorientacji
• odczuwania senności w ciągu dnia

Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych związanych z melatoniną należą także:

• nudności
• zawroty głowy
• senność

Melatonina może również wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, w tym antydepresantami, lekami rozrzedzającymi krew i lekami na ciśnienie krwi. Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji melatoniną należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Czy można się uzależnić od melatoniny?

Nie, melatonina nie jest uzależniająca. Stosowanie jej nawet przez dłuższy czas nie wywołuje uzależnienia. Jednak lepiej, aby dawkę leku oraz czas trwania kuracji ustalił lekarz rodzinny, który zna ogólny stan zdrowia pacjenta i jego wrażliwość na leki. Suplementację warto zaczynać od najmniejszych dawek i utrzymywać je, jeśli są skuteczne.